Eko dizajn (zeleni dizajn, održivi dizajn, ekološki dizajn) predstavlja takav dizajn proizvoda kod kojeg se uzimaju u obzir ekološki aspekti i to na način da se da efekti koje proizvod ima na životnu sredinu nastoje umanjiti u svim fazama životnog ciklusa proizvoda.
Takav pristup dizajnu proizvoda je od velike važnosti za održivu poljoprivredu, zelenu arhitekturu, ekološki inžinjering, i druge oblasti.
Osnovne karakteristike proizvoda eko dizajna su:
- smanjena količine upotrebljenih materijala
- upotreba recikliranih materijala
- upotreba materijala iz neposredne okoline
- povećana energetska efikasnost
- povećana dugotrajnost proizvoda
- upotreba materijala sa manjim uticajem na životnu sredinu
- smanjena količina otpada
- svojstvo ponovne reciklaže ambalaže (reciklabilnost)
- mogućnost mjerenja ugliičnog otiska
- primjenjeni principi održivog razvoja
Evropska unija je 2009. godine ustanovila Direktive za Eko dizajn kojima se postavio okvir za poštovanje obaveze ekoloških zahteva za korišćenje energije pri proizvodnji proizvoda koji koriste energiju i koji se prodaju u svim državama članicama. Direktive pokrivaju više od 40 grupa proizvoda (sijalice, televizori, frižideri i dr) koji su odgovorni za oko 40% emisije gasova staklene bašte u EU. Direktiva je proširila svoj okvir i na energetske proizvode kao što su prozori, izolacioni materijali i na neke proizvode koje koriste vodu.
Da bi se utvrdio ukupni uticaj na okoliš, potrebno je procijeniti kompletan životni ciklus proizvoda (eng. Life Cycle Assessment - LCA). Pod "životnim ciklusom proizvoda" podrazumijeva se sve ono što je povezano s proizvodom u svim životnim fazama, dakle od procesa dobivanja sirovine do procesa odlaganja ili ponovne upotrebe (recikliranja). Metodologija procjene životnog kruga ima zadatak procijeniti sve komponente i utjecaje na okoliš povezane s proizvodom, procesom ili aktivnostima tokom njihovog trajanja.
I na kraju, kada govorimo o eko proizvodima, odnosno eko dizajnu, bitno je pojasniti da činjenica da je neki proizvod izrađen od “prirodnih” materijala ne znači da je njegov ekološki otisak pozitivan. Važno je razumjeti cijeli proces kako bismo shvatili stvarne posljedice na životnu sredinu proizvodnje, korištenja i odlaganja tog proizvoda.
