Svaki atom teži ka tome da u potpunosti popuni orbitale, tj svoje elektronske ljuske sa elektronima. U prirodi postoji 6 takvih atoma, a smješteni su u 18.grupi PSE i nazivaju se plemeniti gasovi.
Svi ostali atomi, da bi postigli stanje plemenitih gasova, udružuju se sa drugim atomima i grade molekule, ostvarujući hemijske veze.
Molekula je najmanja količina nekog hemijskog jedinjenja. Građena je od dva ili više istovrsnih ili različitih atoma.
Kako atome prikazujemo hemijskim simbolima, tako molekule prikazujemo hemijskim formulama, koje se sastoje od simbola. Npr. hemijska formula vode je H2O jer se sastoji od dva atoma vodika i jednog atoma kisika.
Broj 2 naziva se eksponent i označava broj atoma pojedinog elementa prisutnog u molekuli.
Postoji i broj koji se zove koeficijent. Piše se ispred hemijskog simbola ili hemijske formule i označava broj atoma ispred čijeg simbola stoji ili broj molekula ispred čije je formule. Npr. 2H ( dva atoma vodika); 2H2 (dvije molekule vodika).
Postoji nekoliko vrsta hemijskih veza, a za nas su bitne kovalentna i jonska.
Kovalentna hemijska veza je veza između dva atoma nemetala. Nastaje tako što atomi udružuju elektrone u zajedničke elektronske parove. Može biti jednstruka, dvostruka i trostruka.
Ako označimo elektrone iz zadnje ljuske atoma tačkicama, kovalentnu vezu možemo prikazati ovako:
Sad oba atoma hlora imaju po 8 elektrona u zadnjoj ljusci, kao i argon, plemeniti gas kojem teže. Veza između atoma hlora je jednostruka.
VJEŽBAJMO: Između atoma kisika je dvostruka, a među atomima azota trostruka kovalentna veza. Uz pomoć podataka iz PSE pokušaj prikazati ove veze.
kisik
azot
Jonska hemijska veza je veza između metala i nemetala.
Već smo naučili šta su joni, kakvi mogu biti, a sad je vrijeme da kažemo nešto o tome kako nastaju.
Jonska veza ostvaruje se prelaskom elektrona sa jednog atoma na drugi, tj. primopredajom elektrona, pri čemu nastaju i naelektrisane čestice – joni.
Kao primjer ćemo uzeti atom natrijuma, koji ima 1 elektron u svojoj posljednjoj ljusci. Da bi imao popunjenu posljednju ljusku, atomu natrijuma je potrebno čak 7 elektrona. Djeluje nemoguće, pa je zbog toga atom natrijuma „shvatio“ da mu je puno lakše da „pokloni“ svoj elektron, smanji broj ljuski, te postigne stanje prethodnog plemenitog gasa, tj neona.
S druge strane, atom hlora u svojoj posljednjoj ljusci ima 7 elektrona, bilo bi besmisleno da i on „poklanja“ sve svoje elektrone, te zbog toga dobija na poklon od natrijuma njegov „beskorisni“ elektron i popunjava svoju posljednju ljusku, te postiže stanje argona.
Na ovaj način nastalo je hemijsko jedinjenje natrijum-hlorid, nama uveliko poznato kao kuhinjska sol.
U slučaju magnezijuma, koji u svojoj zadnjoj ljusci ima 2 elektrona, postupak ostvarivanja veze nije puno drugačiji. On „poklanja“ dva elektrona i može da oba elektrona pokloni jednom atomu ili ih razdijeli na dva atoma, npr.
- Ukoliko poklanja elektrone hloru, potrebna su dva atoma hlora koja će primiti elektrone, pa nastaje MgCl2.
- Ukoliko elektrone poklanja kisiku, koji u zadnjoj ljusci ima 6 elektrona, može mu pokloniti oba, te nastaje jedinjenje MgO.
Razmisli o nastanku još nekih jedinjenja, koliko elektrona učestvuje u primopredaji i koja veza nastaje.
VJEŽBAJMO na primjeru vode
a) Voda H2O
Rješenje: a) atomi H imaju po 1 elektron u zadnjoj ljusci i teže tome da imaju 2, tj. da popune ljusku. Atomi kisika imaju 6 elektrona i potrebna su im još 2 da popune ljusku. Za dobrobit svih atoma kisik udružuje svoja dva elektrona sa elektronima koje nude hidrogenovi atomi, te nastaje tipično kovalentno jedinjenje – voda.
