ALKENI (CnH2n)
Alkeni su nezasićeni ugljikovodici koji imaju jednu nezasićenu dvostruku vezu.
Opšta formula homolognog niza alkana je CnH2n. U svom nazivu alkeni imaju nastavak –en, iza korijena riječi.
Homologni niz alkena prikazan je u tabeli ispod:
Primjer strukturne formule etena:
Osobine alkena:
Zavise od broja atoma ugljika.
Alkeni koji imaju 2-4 atoma ugljika su u gasovitom agregatnom stanju.
Alkeni koji imaju 5-17 atoma ugljika su u tečnom agregatnom stanju.
Alkeni koji imaju više od 17 atoma ugljika su u čvrstom agregatnom stanju.
Za razliku od alkana, alkeni su dosta reaktivniji što je posljedica dvostruke veze koja se raskida i omogućuje dodavanje novih atoma ili atomskih grupa.
Reaguju sa halogenim elementima i njihovim oksidima. Na zraku gore dajući ugljični-dioksid i vodu. Lako se oksiduju.
Pored reakcija supstitucije, za alkene je karakteristična reakcija adicije.
ADICIJA je reakcija adiranja ili dodavanja atoma na mjesto raskinute dvostruke kovalentne veze.
Primjer:
Reakcija prikazuje adiciju broma na eten, pri čemu nastaje dibrom-etan.
Dakle, u reakcijama adicije alkeni se prevode u alkane,tj. eliminišu se dvostruke veze, te nezasićeni spojevi prelaze u zasićene.
Izomerija alkena:
Pored strukturne, alkeni se odlikuju i izomerijom položaja.
Ona se zasniva na položaju dvostruke veze, npr. Buten ima dva položajna izomera:
Nomenklatura alkena:
Važe ista pravila koja važe i za alkane, tj. određuje se najduži niz atoma ugljika, alkil-grupe se navode prema abecednom redu...
Ali, postoji jedan izuzetak, vezan za numerisanje atoma u nizu.
Kod alkana se atomi numerišu s one strane kojoj je bliža alkil-grupa.
Kod alkena prednost ima dvostruka veza, pa se atomi numerišu s one strane kojoj je ona bliža.
Ako se dvostruka veza nalazi na istom rastojanju s obje strane, onda nastupa pravilo alkil-grupa kao kod alkana.
Položaj dvostruke veze piše se ispred naziva osnovnog niza, ili ispred nastavka -en unutar naziva osnovnog niza, npr: 1-buten ili but-1-en
Primjeri:
OBJAŠNJENJE:
Dvostruka veza bliža je desnom kraju lanca nego lijevom, pa atome numerišemo s te strane. Najduži niz je 5 atoma ugljika, dakle radi se o pentenu. Dvostruka veza se nalazi između 2. i 3. atoma a vezana metil-grupa na 4. atomu. Nakon uočavanja ovih podataka, pišemo naziv spoja:
4-metil-2-penten ili 4-metil-pent-2-en
OBJAŠNJENJE:
Dužina lanca je 12 atoma ugljika, to je dodeken. Ako posmatramo kovakentnu vezu, ona se nalazi između 6. i 7. atoma sa bilo koje strane. Zbog toga posmatramo supstituirane alkil-grupe. Sa lijeve strane metil-grupa se nalazi na 3. atomu, a sa desne na 4. pa je jasno da ćemo krenuti sa lijeva.
Budući da imamo dvije metil-grupe pišemo prefiks di- , kao i brojeve atoma gdje se one nalaze, pa će biti:
3,9-dimetil-6-dodeken ili 3,9-dimetil-dodek-6-en
